(δια)λογομαχίες

Η πλειονότητα των φιλολόγων και των γλωσσολόγων, ιδιαίτερα, θα έχει ίσως βαρεθεί, ας μου επιτραπεί η λέξη, να αντικρούει μία από τις μεγαλύτερες, συχνότερες και μαζικότερες ενστάσεις και κατηγορίες για "φθορά" της ελληνικής γλώσσας, για κίνδυνο "εξαφάνισής" της, όπως κατά καιρούς έχει υποστηριχθεί. Γι αυτό και πολλές φορές συναντούμε κάποια άρθρα με τοποθετήσεις πανεπιστημιακών οι οποίες έχουν επιθετικό χαρακτήρα και η προσπάθεια τεκμηρίωσης των επιχειρημάτων τους βάσει των επιστημονικών τους γνώσεων τους δεν πείθει πάντοτε. Η καλή θέληση του οποιουδήποτε αναγνώστη θα το αποδώσει στον υπερβάλλοντα ζήλο του ειδικού που προσπαθεί ίσως κι εκείνος όχι πάντα εντελώς απαλλαγμένος από κάποιες άλλες σκέψεις να καταγράψει το τι πραγματικά συμβαίνει στην κάθε γλώσσα με επιστημονικό τρόπο.

Εγώ, όμως, θα μιλήσω όχι ως φοιτήτρια φιλολογίας μόνο, που ομολογουμένως, βρίσκω κάποιες θέσεις αρκετά αυστηρές πολλές φορές, αλλά και ως απλή πολίτης που στις παρέες, που συγκεντρώνομαι με φίλους τίθενται επί τάπητος τέτοιου είδους θέματα. Δεν μπορώ να αρνηθώ ότι φοβίες σχετικά με τη γλώσσα μου έχω κι εγώ, που σπουδάζω σε ένα περιβάλλον με αν μη τι άλλο ανοικτά μυαλά σχεδόν στο σύνολο. Οι φοβίες μου, όμως, είναι σε άλλο επίπεδο. Ξεφεύγουν από το αφελές και βεβιασμένο συμπέρασμα ότι η γλώσσα μας καταστρέφεται.

Ας δούμε αρχικά τις φοβίες των πολιτών, ως επί το πλείστον, καθώς και κάποιας ομάδας ανθρώπων με κοινωνικές "ανησυχίες" για τη γλώσσα μας. Οι άνθρωποι, μορφωμένοι και μη, διαβασμένοι και μη, αλλά όχι και απόλυτα σχετικοί και ενημερωμένοι αναφορικά με την επιστήμη της γλωσσολογίας σε συζητήσεις υποστηρίζουν ένθερμα ότι η γλώσσα μας κινδυνεύει. "Η γλώσσα μας βρίσκεται μπροστά στην επικείμενη καταστροφή της", λένε. Η φιλοπατρία τους που αγγίζει κάποιες φορές τα όρια της υπερβολής, αν και βασίζονται σε αληθινά γεγονότα, τους οδηγεί σε λαθεμένα συμπεράσματα λόγω της έλλειψης γνώσεων. Κι αυτό είναι απόλυτα λογικό. Τις ίδιες ανησυχίες είχα κι εγώ πριν μπω σ' αυτή τη σχολή, όπου διδάσκομαι εντελώς διαφορετικά πράγματα, χωρίς αυτό να με παρασύρει εντελώς, βέβαια.

Μια άλλη μερίδα ανθρώπων, για πολλούς και διαφόρους κοινωνικο - πολιτικούς λόγους εκφράζουν τέτοιες φοβίες. Σ' αυτούς δε θα αναφερθώ, ούτε θα μπω στον κόπο να ασχοληθώ με την καθ' όλα δήθεν συμπεριφορά τους.

Είναι γεγονός πως πολλές αλήθειες έχουν αποσιωπηθεί, δεν έχουν καταγραφεί για εμάς τους Έλληνες. Είναι σίγουρο πως το πολύ παρελθόν μας ήταν λαμπρό, φωτισμένο και σκοτεινό, γιατί, όπως προανέφερα πολλά πράγματα που σίγουρα καταδεικνύουν το μεγαλείο μας δε βγήκαν εσκεμμένα στο φως. Άλλωστε δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά. Κι αυτό ταιριάζει πως κι οι φοβίες δεν είναι φοβίες αγνοίας μόνο.

Οι Η.Π.Α. είναι η σημερινή υπερδύναμη. Σε μεγάλο μέρος της Γης όπου υπάρχουν άνθρωποι έχουν επιβληθεί τα Αγγλικά ως επίσημη γλώσσα, σε άλλες οι εγγενείς μαθαίνουν, ώστε να συνεννοούνται καλύτερα. Κι αυτό συμβαίνει γιατί η γλώσσα της υπερδύναμης είναι η αγγλική. Αλλά μέχρι εκεί. Και σταματάω εκεί. Η ελληνική γλώσσα δεν έχει να φοβάται τίποτα. Πέρα από τις θεωρίες συνωμοσίας περί Κίσινγκερ, κάποιες αλήθειες παραμένουν αλήθειες, αλλά είναι θέματα εξωτερικής πολιτικής, διεκδίκησης συνόρων, εθνικής άμυνας, διεθνών εμπορικών συμφερόντων που δεν επηρεάζουν κατά τον υπονοούμενο τρόπο τη γλώσσα μας. Υπάρχει μία ενδογλωσσική περιφρόνηση από τους ίδιους τους φυσικούς ομιλητές της ελληνικής, αλλά αυτό δε συνεπάγεται και εξωγενή πόλεμο. Αλλά και σ' αυτή την περίπτωση καμία γλώσσα δεν κινδυνεύει να χαθεί από μόνη της. Για να χαθεί μία γλώσσα προϋποτίθεται να εξοντωθούν οι φυσικοί ομιλητές της μέχρι τον τελευταίο. Αυτό βέβαια μπορώ πολύ εύκολα να δεχτώ ότι είναι επιθυμία κάποιων και σκοπός. Και σε πόλεμο να βρεθεί η χώρα, και να υποδουλωθεί για οκτακόσια χρόνια η ελληνική δεν κινδυνεύει γιατί η εθνική υποδούλωση σ' εμάς τους Έλληνες δε συνεπάγεται τη γλωσσική υποδούλωση.

Εθνικά βαλλόμαστε από πολλές πλευρές. Αυτό είναι γεγονός. Κι όλα αυτά ως απόρροια ενός καλοχτισμένου παγκοσμίου συστήματος που σκοπό έχει να επιβάλλει την παγκοσμιοποίηση. Αρχές αυτής της περιβόητης θεωρίας είναι οι εξής γνωστές: μία γλώσσα, μία θρησκεία, μία χώρα, ένας κυβερνήτης. Ακόμη κι αυτής της μορφής η υποδούλωση να υπάρξει, οι φυσικοί ομιλητές αν δεν εκλείψουν, τότε η γλώσσα δεν κινδυνεύει να "χαθεί".

Στη Φιλολογία, όπου σπουδάζω, μέχρι στιγμής έχω ολοκληρώσει τρία μαθήματα γλωσσολογίας. Άκουσα πολλά πράγματα που ξένισαν, όχι μόνο εμένα, αλλά και άλλους πολλούς. Είναι και κάποια άλλα πράγματα που εγώ τα βλέπω με προκατάληψη. Όπως τους Αμερικανούς σύγχρονους γλωσσολόγους τους διαβάζω με κάποια επιφύλαξη ή κάποιους διδάκτορες σε αμερικανικά πανεπιστήμια. Αισθάνομαι, πως όλοι λένε τα ίδια τυποποιημένα πράγματα κάτω από μία κοινή στέγη που τους τροφοδοτεί με τις ίδιες οδηγίες. Νιώθω το παγκόσμιο σύστημα να απειλεί αόρατα αυτή την επιστήμη και δυστυχώς να την έχει πάρει με το μέρος του. Ίσως αυτοί οι φόβοι μου να είναι απόρροια μιας εθνικής ψευδαίσθησης, ίσως να 'ναι και αλήθεια, αλλά αυτό είναι το μόνο που δεν ξέρω σίγουρα.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να επισημάνω το κύριο χαρακτηριστικό των γλωσσών που είναι η προσαρμοστικότητά τους. Οι γλώσσες αλλάζουν κι αυτό είναι αναπόφευκτο όταν υπάρχουν νέες ιδέες. Η γλώσσες αλλάζουν και προσαρμόζονται σε νέες ανάγκες επικοινωνίας. Αυτή η αλλαγή είναι ανανεωτική, διότι "η αλλαγή και η αλλοίωση εξασφαλίζουν στις γλώσσες τη διάρκειά τους". Κι αυτό άλλωστε είναι που κάνει κι ένας γλωσσολόγος. Καταγράφει αυτές τις αλλαγές. Άλλωστε η γλωσσολογία με λίγα, περιεκτικά, όμως, λόγια είναι η επιστημονική μελέτη της γλώσσας. Οι γλώσσες αλλάζουν. Δε φθείρονται. Μεταβάλλονται. Αυτό δε σημαίνει ότι μεταβάλλονται πάντα προς το καλύτερο, αλλά αλλάζουν. Κι εμείς μόνο θεατές μπορούμε να μείνουμε, γιατί το μόνο που μπορούμε να κάνουμε αν θέλουμε να βοηθήσουμε αυτή τη γλώσσα είναι να συνεχίσουμε να τη μιλάμε.