Ο εγωκεντρισμός στη ζωή μας

Οι άνθρωποι, από καταβολής κόσμου, πέρα απ’ τους συνανθρώπους τους για τους οποίους ενδιαφέρονταν πάρα πολύ, ενδιαφέρονταν και για τους εαυτούς τους. Θα έλεγα ότι πολλοί άνθρωποι νοιάζονται κυρίως και μόνο για τους εαυτούς τους. Ομιλώ για τον περιβόητο εγωκεντρισμό, αυτό που δυσκολεύει τις ανθρώπινες σχέσεις σε όλα τα επίπεδα. Η ύπαρξη του εγωκεντρισμού, του εγωισμού στην ψυχή και στο μυαλό του ανθρώπου στέκεται τροχοπέδη στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Η επικοινωνία είναι το παν, για να διατηρηθούν ουσιαστικές οι σχέσεις των ανθρώπων. Όταν ο εγωισμός υπερνικά τη λογική, όταν αφήνει κάποιος το εγώ του να επικρατήσει της ορθολογιστικής συμπεριφοράς, τότε στενοχωρεί, απογοητεύει, καταπιέζει, δυσκολεύει τον άλλον. Κάποτε είχα πει πως επικοινωνία είναι η απάρνηση του εγωκεντρισμού του ενός και η προσπάθεια προσέγγισης του εσωτερικού κόσμου του άλλου. Κι όσο γνωρίζω ανθρώπους, μετά το σχολείο, στο Πανεπιστήμιο και γενικότερα στην κοινωνία, βλέπω πόσο δύσκολο είναι να επικοινωνήσεις με τον άλλο, διότι όλοι είμαστε εγωιστές κατά βάθος, αλλά και κατά ύψος. Σημασία έχει κατά πόσον αφήνουμε τον εγωισμό μας να υπερισχύσει, να είναι αυτός που μας καθοδηγεί κι όχι η αγάπη. Σημασία έχει να βάζουμε στην άκρη τον εγωισμό μας κι έτσι να προσεγγίζουμε τους άλλους. Τώρα που καταλάβαμε πόσο κακό κάνει ο εγωισμός, σα φίδι που τριγυρίζει και σκορπά το δηλητήριο μόλις σηκώσει το κεφάλι του, ας δούμε πώς λειτουργεί μέσα στις σχέσεις.
Γονείς και παιδιά, παιδιά και γονείς, αδέρφια μεταξύ τους, αντρόγυνο, φίλοι μεταξύ τους, ένας άντρας που προσεγγίζει μια γυναίκα και το αντίστροφο, όλες σχέσεις ανθρώπων ακόμη και των ίδιων που πολλές φορές υφίστανται συγκρούσεις εξαιτίας εγωιστικών συμπεριφορών από τα άτομα.
Μέσα σε μια οικογένεια είναι πολλά τα προβλήματα που δημιουργούνται από την εγωιστική στάση των γονιών. Οι γονείς πολλές φορές έρχονται σε ρήξη με τα παιδιά τους, σε μία διαφωνία οι ίδιοι επιμένουν κατηγορηματικά, διότι ακόμη κι άδικο αν έχουν θέλουν να περάσει το δικό τους, επειδή είναι γονείς κι εγωιστικά σκεπτόμενοι απαιτούν υπακοή και υποχώρηση απ’ τα παιδιά τους ακόμη κι αν αυτά έχουν δίκιο. Αυτό προκαλεί την απογοήτευση των παιδιών ακόμη και την οργή τους προς το γονέα. Ο γονιός, χωρίς πραγματικά να το θέλει, «σηκώνει» ένα τοίχος με τα παιδιά του συμπεριφερόμενος με αυτό τον τρόπο. Αυτές οι σχέσεις αν εξακολουθήσουν έτσι θα βρίσκονται πάντοτε σ’ ένα τεταμένο σκοινί κι η μετωπική σύγκρουση θα είναι πάντα αναμενόμενη.
Δεν είναι λίγες, όμως κι οι περιπτώσεις της εγωιστικής συμπεριφοράς των παιδιών απέναντι στους γονείς τους. Τα παιδιά κυρίως στην προεφηβική κι εφηβική ηλικία είναι ιδιαίτερα αντιδραστικά. Αντιλαμβάνονται το ενδιαφέρον των γονιών ως καταπίεση, ή την γκρίνια που ίσως να ξεπερνάει και τα όρια και αντιδρούν αντίθετα. Το θέμα είναι οι γονείς με την υπερβολική συμπεριφορά τους οδηγούν στα αντίθετα αποτελέσματα ή το ίδιο το παιδί επιλέγει την αντίθετη συμπεριφορά; Θα έλεγα πώς υφίστανται και τα δυο. Άλλοτε το ένα, άλλοτε το άλλο. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση υπάρχει μία αλληλεπίδραση, μία δράση και αντίδραση ηθελημένη, κυρίως απ’ το παιδί, λόγω αυτής της περιόδου της ζωής του, που δέχεται πολλά ερεθίσματα, πιέζεται πολύ απ’ το εκπαιδευτικό σύστημα και ξεσπά στους γονείς καθώς είναι πάντα η εύκολη λύση. Ανοίγει η πόρτα του δωματίου και το παιδί κάθεται στο γραφείο του κι έχει αφαιρεθεί κι η μητέρα του ή ο πατέρας του τού λέει να διαβάσει. Η πόρτα κλείνει. Το παιδί κόβει ένα φύλλο τετραδίου κι αρχίζει να ζωγραφίζει. Μετά από κανένα τέταρτο μπορεί και να συνεχίσει το διάβασμα. Αυτό είναι ένα απλό παράδειγμα της ενδιάθετης αντίδρασης του παιδιού η οποία είναι εγωιστική. Είναι καθαρά εγωιστική. «Δε θα κάνω αυτό που λένε αυτοί. Θα κάνω αυτό που θέλω εγώ, όποτε το θέλω εγώ». Όταν κάποιος δε ζητά συγνώμη, μιλώ πάντα για τις οικογενειακές σχέσεις, αν και έφταιξε, ή επιλέγει μια συμπεριφορά του στυλ το κρατάω μανιάτικο, τότε διαταράσσεται η αρμονική συμβίωση των μελών, οι κόντρες είναι μόνιμο φαινόμενο, οι καυγάδες κι οι έντονες διαφωνίες πληθαίνουν κι ο ένας τραβά το σχοινί κι ο άλλος προσπαθεί πάση θυσία να μην περάσει τη διαχωριστική γραμμή. Το να ξέρει κανείς να υποχωρεί είναι μεγάλη αρετή. Αρκεί μόνο να μην ποδοπατείται απ’ τον άλλο και να του δίνει να καταλάβει που έφταιξε και σε τι ήταν λάθος.
Τα αδέρφια μεταξύ τους σε όλες τις ηλικίες, όταν ακόμη βρίσκονται κάτω απ’ την ίδια στέγη ή όταν έχουν δική τους οικογένεια αφήνουν τον εγωισμό να ζει ανάμεσά τους. Είτε από μόνοι τους, είτε καθοδηγούμενοι απ’ τους εγωισμούς των άλλων, για παράδειγμα των συζύγων τους έρχονται σε ρήξη, αγνοώντας ότι κυλά το ίδιο αίμα στις φλέβες του κι ότι το αίμα νερό δε γίνεται, σύμφωνα με τη λαϊκή ρήση.
Εγωισμός στις ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων είναι κατά τη γνώμη μου στοιχείο ψεύτικης αγάπης, όταν δηλώνουν ότι ο ένας αγαπά τον άλλο, ή ότι είναι ερωτευμένος με τον άλλον. Η αγάπη δεν επιδέχεται εγωισμού. Όταν κάποιος είναι ερωτευμένος με κάποιον άλλο, τότε κάνει τα πάντα για να τον κερδίσει, θυσιάζει χρόνο, θυσιάζει τα πάντα γι αυτόν που του ‘χει κλέψει την καρδιά. Οι εγωιστικές συμπεριφορές, όπως «δε μ’ έχει πάρει τηλέφωνο, σιγά να μην το σηκώσω εγώ», χαλούν την ομορφιά του ίδιου του έρωτα ή της αγάπης και αποπροσανατολίζουν το άτομο.
Στη φιλία οι υποχωρήσεις είναι πολύ σημαντικό θέμα. Δεν αφήνουμε διαφωνίες, τρίτους ανθρώπους να μπαίνουν ανάμεσα και να παίρνουν θέση. Γιατί άλλοτε μας βοηθούν, άλλοτε όμως μας γεμίζουν το μυαλό με λόγια, που μόνο καλό δεν κάνουν.
Στην αγάπη δε χωρά εγωισμός. Αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να χάνεται κι η αξιοπρέπεια. Το αναφέρω τώρα στο τέλος, γιατί τα τόσο ευκόλως εννοούμενα είθισται να παραλείπονται. Η αληθινή αγάπη δεν κρύβει μέσα της κανένα ίχνος εγωισμού. Η αληθινή αγάπη είναι ανιδιοτελής. Ο άνθρωπος πρέπει να βρίσκεται σε μια διαρκή εσωτερική πάλη να καταπνίγει τον εγωισμό του, μέχρι να φτάσει στο σημείο να τον εξαλείψει. Τότε θα έχει κερδίσει μία τεράστια μάχη. Θα έχει γίνει ένας καλύτερος άνθρωπος, που θα ενώνει τους γύρω του, θα προστατεύει την οικογένειά του και δε θα αφήνει ψεύτικες διαφορές να μένουν άλυτες. Θα είναι ο άνθρωπος δείκτης για τους υπόλοιπους, καθοδηγητής, μεσσίας. Αυτός ο άνθρωπος είναι πιο κοντά στους συνανθρώπους του και πιο κοντά στο Θεό. Έχει νικήσει ένα μεγάλο υιό που νοσεί μέσα του. Είναι πια ένας καινούριος, καθαρός άνθρωπος που υγιαίνει.