Χρόνια πολλά στην κυρία Στέλλα μου - 26 Νοεμβρίου 2007

Λέξεις για ποίηση

Το θέατρο

Τρίπρακτο.
Πράξη πρώτη. Σκηνή πρώτη. Η γέννηση.
Σκηνή δεύτερη. Το μεγάλωμα.

Πράξη δεύτερη. Σκηνή πρώτη. Η αναγνώριση.
Σκηνή δεύτερη. Η απώλεια.
Σκηνή τρίτη. Το σπίτι μου έμεινε χωρίς ντουβάρια.
Σκηνή τέταρτη. Το αλαφιασμένο περιμάζεμα.

-Ξέχασα τα λόγια μου.

Πράξη τρίτη. Υπόκλιση.

Πολυτεχνείο και δημοκρατία στις μέρες μας

"Το Πολυτεχνείο δεν ήτανε γιορτή ήτανε εξέγερση και πάλι λαϊκή".
Όλοι μπορούν να δουν αυτό το μήνυμα να αναγράφεται σ' ένα πανό έξω από το Β Αμφιθέατρο της Νέας Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Αναμφίβολα αυτή η άποψη δε βρίσκει σύμφωνους ή δε βρίσκει αντίθετους (αν θέλετε!) όλους. Απομακρύνοντας κάθε ακραίο από ιδεολογικές απόψεις, την 17η Νοεμβρίου, άλλοι γιορτάζουν, άλλοι θυμούνται και "πενθούν", άλλα είναι αυτή η μέρα, ημέρα γιορτής για κανέναν απ' τους ανθρώπους μάλλον παρά για τη δημοκρατία και μόνο.

Την 17η Νοεμβρίου γιορτάζει η έννοια της δημοκρατίας, που αποκαταστάθηκε με την πτώση των χουντικών. Από ποιους "έπεσαν" δεν με απασχολεί εν προκειμένω, ας πιστεύει ο καθένας αυτό που θέλει. Η δημοκρατία αποκαταστάθηκε. Μα που τη βλέπετε εσείς τώρα; Μάλλον κάτι σκάλωσε ή το σκαλώσαμε στην πορεία. Χρειαζόμαστε ένα νέο Πολυτεχνείο; Ή όπως έχω πει και παλαιότερα έναν νέο Όθωνα;

Εγώ σαν καλή συντηρητική κρατική δημοκρατική ακαδημαϊκή πολίτης έκανα το καθήκον μου κατεβαίνοντας στην πορεία ανήμερα της επετείου, μιας μαζικής και ειρηνικής πορείας απ' το Πολυτεχνείο μέχρι την αμερικανική πρεσβεία και πάλι πίσω. "Αψήφησα το γεγονός ότι θα συνυπάρχω με τόσους πολλούς κομμουνιστές και τίμησα αυτό που και σήμερα στερούμαστε στ' αλήθεια. Τίμησα τη δημοκρατία κι εύχομαι να έρθουν εκείνες οι ιδεώδεις μέρες της συνύπαρξης δημοκρατίας και κεφαλαίου.

Από καρδιάς

Διώξτε τα μίση απ' τις καρδιές σας και αγαπήστε τον πλησίον σας ωσάν τον εαυτό σας. Αγαπήστε και δείξτε το έμπρακτα διώνοντας κάθε φορά τον εγωισμό σας και πλησιάζοντας τον συνάνθρωπό σας πιο κοντά. Να είστε έτοιμοι και πρόθυμοι να θυσιαστείτε γι αυτόν που αγαπάτε. Γιατί δε νοείται αγάπη χωρίς θυσία.
Αλλά πρώτα αγαπήστε το Θεό. Αγαπήστε Τον με όλο σας το είναι και τότε θα απελευθερωθείτε στ' αλήθεια. Κάθε βήμα στη ζωή σας θα είναι σίγουρο γιατί θα ξέρετε που πατάτε. Και να θυμάστε πως τίποτα απ' όσα κάνετε για το Θεό δεν είναι υπερβολικά ή ακραία γιατί ο Θεός είναι το ανώτατο. Και ποτέ μη σταματήσετε να προσπαθείτε.
Τα πάντα είναι εκ Θεού και στο τέλος θα γίνει το θέλημά Του για το καλό μας.

Περί συμπεριφοράς

Πολιτικός φανατισμός

Αρρώστια της ανθρώπινης ψυχής ο φανατισμός. Εμφανίζεται σε πολλές μορφές. Από την ταύτιση με κάποιο πρόσωπο μέχρι τη θυσία της ανθρώπινης ζωής. Και οι συνέπειές του πάμπολλες πέρα απ’ το θάνατο. Συγκρούσεις λεκτικές με αντίθετης ιδεολογίας ανθρώπους, ρίξεις σχέσεων, καταστροφή μακροχρόνιων φιλιών, διαζύγια, αποκληρώσεις, καταστροφή της ιδιωτικής περιουσίας και άλλα με κορυφαία συνέπεια και συχνή το θάνατο, ειδικά στους θρησκευτικά φανατισμένους ανθρώπους.
Ένα θέμα που απασχόλησε την κοινή γνώμη, τα Μέσα και γενικά σχεδόν τους πάντες τους τελευταίους δύο μήνες ήταν η εκλογή νέου προέδρου του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Μια ακόμη μορφή φανατισμού είναι ο πολιτικός φανατισμός, που σχετίζεται με αντιλήψεις απολυταρχικές γύρω από ένα πρόσωπο ή μια πολιτική παράταξη ή μια πολιτική ιδεολογία. Η εκλογή νέου προέδρου του ΠΑ.ΣΟ.Κ. δίχασε ή και τρίχασε τους ψηφοφόρους του κόμματος αυτού καθώς έπρεπε να επιλέξουν ανάμεσα σε τρεις πολιτικούς. Η μεγάλη μάχη βέβαια, όπως όλοι γνωρίζουμε δόθηκε ανάμεσα σε δύο. Όλοι γίναμε θεατές αυτής της αγωνίας, της προσπάθειας να βγει ο ένας απ’ τους δύο χωρίς να ‘ναι διακριτό κάποιο συμφέρον πάντα, αλλά από απλή ανθρώπινη λαχτάρα να ωφεληθεί το κόμμα. Όλα περίεργα ηχούν. Και μέχρι εδώ λες περαστικό θα ‘ναι. Κι ο καιρός περνά. Γράφονται άρθρα, αφιερώματα, βίντεο προπαγανδιστικού περιεχομένου και λες ως πού θα πάει; Να ‘ρθουν οι εκλογές να ηρεμήσουν οι άνθρωποι. Κι η ημέρα των εκλογών ημέρα αγωνίας, ημέρα αναταραχής, μεγάλης φαγωμάρας κι εκεί που λες όλα τελείωσαν, το ποτήρι ραγίζει. Είναι τότε που ο φανατισμός αυτός στην έξαρσή του δολοφονεί φιλίες, σχέσεις και σπέρνει το δηλητήριό του ανάμεσα στους ανθρώπους.
Στις κρίσιμες στιγμές ο άνθρωπος δοκιμάζεται στις αντιστάσεις του. Στο κατά πόσον θα αφήσει τον εαυτό του να κυριευτεί απ’ τα πάθη του ή θα τον ελέγξει και θα τον κουμαντάρει για το καλό του, αλλά και για το καλό των γύρω του. Ο φανατισμός λοιπόν, όταν τον αφήσει κάποιος να τον κυριεύσει, τότε του θολώνει το μυαλό, γίνεται άλλος άνθρωπος. Δε μιλά ο ίδιος, σκέφτεται μηχανικά και απλά πράττει. Αυτά λειτουργούν ως ελαφρυντικά. Ποιος, όμως, είναι διατεθειμένος να συγχωρέσει κάποιον που είπε ή έκανε κάτι υπό την επήρεια του φανατισμού ή να αναγνωρίσει ελαφρυντικά. Έτσι οι σχέσεις φτάνουν να οξύνονται και να ειπώνονται λόγια που πικραίνουν, γιατί άλλωστε μιλάμε για λεκτικές συγκρούσεις, ή λάθος ειπωμένα λόγια στο πλαίσιο του πολιτικού φανατισμού.
Οι νέοι άνθρωποι, στους οποίους κυρίως δεν πρέπει να υπάρχει αυτή η αρρώστια, είναι αυτοί που πρέπει να αποτελούν το παράδειγμα για τους άλλους. Οι νέοι οφείλουν να έχουν ανοιχτά μυαλά, να έχουν κριτική σκέψη και καχύποπτη απέναντι σε πολιτικά πρόσωπα, πόσο μάλλον να φανατίζονται, όπως δυστυχώς συμβαίνει. Οι νέοι πρέπει να αφυπνίζουν κι όχι να αποκοιμούνται.

Πολιτικά

Το 'πιασε το ΠΑ.ΣΟ.Κ. η τρεχάλα. Πάνε κοντά δυο μήνες τώρα. Ζαλιστήκαμε, μας πήρανε τα αυτιά. Άλλος τον Ευάγγελο, άλλος το Γιωργάκη. Άλλος για τη βάρκα μας; Ναι ο Γιωργάκης δεν μπορεί να νικήσει τον Καραμανλή, αλλά τον χρειάζεται το κόμμα, για τη στροφή στην αριστερά. Απ' την άλλη ο Ευάγγελος μπορεί να νικήσει τον Καραμανλή, αλλά αν βγει θα σπείρει τη διχόνοια στο κόμμα. Κι όλοι κόβονται να βγάλουν το δικό τους. Επιτέλους διασπαστείτε να τελειώνουμε. Χωριστείτε, γιατί την ομόνοια, την αρμονία και τίποτα καλό στο κράτος δεν πρόκειται να κάνετε με τα μυαλά που κουβαλάτε.
Και σα θυμάμαι προεκλογικά, πριν τη 16η Σεπτεμβρίου, που ο Γιωργάκης εμφάνισε και τον Λαλιώτη εκεί είναι που λυπάμαι όλους τους ψηφοφόρους για τα δικά τους μυαλά. Γιατί το ΠΑ.ΣΟ.Κ. δεν αλλάζει. Κανείς απ' τα καθίκια που κυβερνούσαν, κυβερνούν και θα κυβερνήσουν δεν αλλάζει.
Αυτοί που αξίζει να κυβερνήσουν είναι όσοι δεν πρόκειται να το κάνουν ποτέ, γιατί έχουν συναίσθηση των ευθυνών και αυτό τους φοβίζει. Ο ψηφοφόρος πρέπει να ανοίξει τα μάτια του.

Φιλοσοφικά

Ζωή είναι ότι γεννιέται κανείς και ότι γεννιέται κανείς σημαίνει ότι ζει. ("ώστε γένεσις η ζωή και το ζην γίγνεσθαι"- Αριστοτέλης - Σοφιστικοί Έλεγχοι).

Ξημέρωμα Σαββάτου

Ώρα 6:26 το πρωί. Θεσσαλονίκη. Είναι ακόμη νύχτα. Άνοιξα το παράθυρο του δωματίου μου. Πόσο γρήγορα φεύγουν οι ώρες κι έτσι αθόρυβα έρχεται η επόμενη μέρα. Ξημέρωμα Σαββάτου. Ο ουρανός είναι καλυμμένος από παχιά κόκκινα σύννεφα. Ο αέρας με φυσάει οξύς στο πρόσωπό μου. Αλλά κάπου εκεί προς την ανατολή ένα σκούρο γαλάζιο φαίνεται να διέλυσε την κοκκινίλα. Σα να μας δίνει ο Θεός την πνοή του να αντέξουμε κι ετούτη τη μέρα, να ζήσουμε κι ένα ακόμη σήμερα. Πόσο γλυκιά είναι η ζωή, όταν δεν χάνεις ούτε μια στιγμή της. Γιατί κάθε στιγμή είναι ιερή.

Το θάρρος στις σχέσεις μας

Πολλές φορές στη ζωή μας γνωρίζουμε ανθρώπους, που περίεργα συναισθήματα μας κυριεύουν. Νιώθουμε έντονη χημεία, έντονη επικοινωνία, δεν εκφραζόμαστε, όμως, γιατί λέμε πως είναι νωρίς, γιατί φοβόμαστε. Η ζωή, όμως είναι μικρή και δεν έχουν χώρο οι αναβολές. Να εκφραζόμαστε, να δινόμαστε εκεί που αξίζει. Να ξοδευόμαστε εκεί που επιλέγουμε εμείς να ξοδευτούμε. Να αγαπάμε και να το δείχνουμε. Να το ξεστομίζουμε. Γιατί τελικά δεν είναι καθόλου πτερόεντα τα έπη. Μάλιστα είναι αυτά που μένουν στη μνήμη περισσότερο από καθετί γραπτό. Περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή, ίσως χάσουμε την ευκαιρία να δώσουμε στον άλλον αυτό που δικαιούται από μας. Η ζωή είναι στιγμές μεγάλων λόγων και μικρών πράξεων. Ας ειν' τα λόγια τα σωστά τα λόγια που θα πούμε και ας τολμήσουμε να τα πούμε.

Στίχοι και ραψωδίες

Νεκρανάσταση

στη φίλη μου Ιφιγένεια

Εσύ με χτύπαγες στα σύννεφα του ανέμου
κι εγώ σεντούκι λάφυρο στην αγκαλιά σου ερχόμουν
σε είδα στο σταθμό που έφευγες, στάσου
σου φώναζα μα ήσουνα με άλλον.
Σκασμός. Εγώ γελάω τώρα
ο διάβολος ήταν η συντροφιά σου
κι εσύ το βρώμικο νερό
που σου ‘δινε η γη σου το πούλησες
για μια σταλιά κάλπικη πούδρα
μα να ξέρεις στη γωνία είδα το Χάρο να καπνίζει
πάνε χρόνια που το τηλέφωνο δε χτύπησε.

Και παίρνω το ξύλινο κουπί μου να σ’ αγγίξω
να δω αν είσαι ακόμα ζωντανή
σε μίσησαν οι αθάνατοι θεοί και σου ‘ριξαν
κατάρα δύσκολο να ‘χεις γυρισμό
μα εγώ να ξέρεις δεν είμαι το νησί σου
κι αν θα σε φυσούν της οργής οι άνεμοι
στα τέσσερα σημεία θα σε στέλνουν
κι όλοι θα σε τραβούν κι όλοι θα σε διώχνουν
μαρτυρικά περιπλανιέσαι για τα χόρτα που ξερίζωσες
κι όταν αλλιώς πια σε μένα θα φτάσεις
στα πόδια μου επάνω θα κοιμηθείς.

Λόγια αγάπης κι ευγνωμοσύνης

Αποχαιρετισμός

στην κ. Φρόσω

Στις εκκλησιές τα παραθύρια σα σκηνή θεάτρου
κι από πίσω χέρια που λικνίζονται τα θυμιάματα,
στο δρόμο της ανάληψης στην αγκαλιά του τρούλου.
Θρονιάστηκα στο κοίταγμα της αναλήψεως ταύτης.
Σαν και τότε στην κατάρριψη των δακρύων μου.
Χωρίς εσέ μητέρα, χωρίς πια να μας συνδέει τίποτε,
χωρίς πια να είμαι παιδί σου.
Καλή μου μητέρα, φακός από νέον στα όμματά μου,
σαν το σφουγγάρι όταν με κάθιζε ο πόνος.
Στο άσχημο σώμα μου επανέφερνες τον εαυτό μου
κι όλα μετά ήσαν όμορφα.
Άλλα θα ‘ναι τα παιδιά σου τώρα•
στο χυμένο ουρανό, στην επικράτηση του φθηνού
αντικατοπτρισμού
κι όλα μέσα από καθρέφτη ορώμενα.
Μόνη αυθεντική αφθονία η στοργή σου.
Τούτος ο χρόνος, ονειρώδης στη μιζέρια του,
ένας χρόνος με δύο μάνες. Φεύγω
για να ξηλώσω κι από πάνω μου τα διακριτικά
της κόρης
μήτε μ’ αντίο χαιρετισμό να δώσω,
μα μ’ ένα άρωμα τριαντάφυλλο, μύρισέ το.

EΛΛAΔA

Hμερομηνία δημοσίευσης: 16-06-02

Eβλαψε το Bυζάντιο την αρχαιότητα;

Tου Kωνσταντίνου Aκριβόπουλου

Πολλοί νεοδαμώδεις διανοητές κυρίως της αριστερίζουσας σκέψης θέτουν από καιρού εις καιρόν στα τηλεοπτικά πάνελ ένα ψευδές δίλημμα, προσπαθώντας να κατευθύνουν τη σκέψη ενός αδαούς κοινού: το Bυζάντιο, λέγουν, αντιτάχθηκε στην αρχαιότητα, την οποία και συνέθλιψε. Για τον λόγο αυτόν, καταλήγουν, εμείς είμαστε Eλληνες και όχι Pωμιοί, δηλαδή μισαλλόδοξοι, εχθρικοί απέναντι στο αρχαιοελληνικό κάλλος. Στη σκέψη τους συμπαρασύρουν και άλλα επιχειρήματα, του τύπου γιατί στα σχολεία να διδάσκεται το εβραϊκό ιστορικό παρελθόν της Παλαιάς Διαθήκης και άλλα τέτοιου είδους συναμφότερα φληναφήματα προκαλώντας τη σύγχυση στο κοινό, που μπορεί να εντυπωσιάζεται από νεόκοπες ιδέες.
Bεβαίως, τα πράγματα δεν έχουν έτσι. Tο κράτος της Aνατολικής Pωμαϊκής Aυτοκρατορίας της Kωνσταντινούπολης (το κακώς επονομαζόμενο Bυζάντιο) όχι απλώς δεν «επιτέθηκε» στην ελληνική αρχαιότητα, αλλά τη διέσωσε, «εξελληνιζόμενο» τρόπον τινά με το πέρασμα του χρόνου. Oσοι διαφωνούν με τη θέση αυτήν βασίζονται στα εξής δύο τρία επιχειρήματα: επί Θεοδοσίου, λέγουν, οι Bυζαντινοί κατέστρεψαν ιερά και βιβλιοθήκες, ο Iουλιανός κυνηγήθηκε, η Yπατία δολοφονήθηκε από το πλήθος, ενώ ο Iουστινιανός έκλεισε την περίφημη Aθηναϊκή Φιλοσοφική Σχολή (ευτυχώς, γιατί την έσωσε από τον εκφυλισμό) και αυτό είναι όλο. Σύνθημα δηλαδή με την απομόνωση κάποιων ελαχίστων περιστατικών.
Στην ουσία, κανείς από αυτούς δεν αναφέρεται στον Mέγα Bασίλειο, τον Iωάννη τον Xρυσόστομο ή άλλους εκκλησιαστικούς Πατέρες, οι οποίοι χρησιμοποίησαν την αρχαία ελληνική σκέψη στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν το θείο. Kανείς τους δεν μιλάει για τους χιλιάδες καλογήρους, οι οποίοι κλεισμένοι στο μοναχικό τους κελί μάτωσαν τα χέρια τους για να αντιγράφουν τους αρχαίους Eλληνες συγγραφείς, ώστε να μη χαθεί μια τεράστια προγονική κληρονομιά. Kανείς τους δεν αναφέρεται στις επιμέρους πολιτιστικές εκφάνσεις που αποδεικνύουν την ομαλή αφομοίωση της αρχαίας ελληνικής σκέψης από το Bυζάντιο. Tα παρακάτω επιχειρήματα είναι ενδεικτικά:
α) O μητροπολίτης Kαισαρείας Aρέθας αγόρασε και παρήγγειλε να αντιγραφούν πολυάριθμα χειρόγραφα ανάμεσα στα οποία ο Eυκλείδης, ο Πλάτωνας, ο Λουκιανός, ο Aριστοτέλης, ο Πίνδαρος και τόσοι άλλοι.
β) H αρίθμηση στα σχολεία ακολούθησε το αρχαιοελληνικό σύστημα –και όχι το λατινικό–, όπου κάθε γράμμα αντιστοιχούσε σε έναν αριθμό, το α στο 1, το β στο 2 κ.λπ.
γ) Στον 10ο αιώνα στα σχολεία της Kωνσταντινουπόλεως διδάσκονταν ο Oμηρος, η διαλεκτική, οι φιλοσοφικές επιστήμες, η ρητορική, η αστρονομία. O μαθητής άρχιζε μαθαίνοντας τη γραμματική, κατόπιν σχολίαζε τους αρχαίους συγγραφείς, καθώς επίσης μάθαινε στοιχεία της αρχαίας ιστορίας, της γεωγραφίας και της μυθολογίας. Διδασκόταν δε πέρα από τον Oμηρο τρεις τραγωδίες του Aισχύλου, τρεις του Σοφοκλή, τρεις του Eυριπίδη, τρεις κωμωδίες του Aριστοφάνη, έργα του Hσιόδου, του Πινδάρου και του Θεοκρίτου (μήπως κυνηγάμε εμείς σήμερα την αρχαιότητα;).
δ) H ρητορική ως τέχνη τελειοποιήθηκε στην εποχή του Bυζαντίου. Tον 6ο αιώνα μάλιστα στην περιώνυμη Σχολή της Γάζας ο Προκόπιος καλλιέργησε τα πιο καθαρά αττικά ελληνικά σε οποιοδήποτε είδος λόγου.
ε) Στη λογοτεχνική παραγωγή υπάρχουν πολλά σατιρικά έργα εμπνευσμένα από τον Λουκιανό, όπως ο «Φιλόπατρις» ή ο «Tιμαρίων» τον 12ο αιώνα ή κάποιες παραινέσεις προς τους βασιλείς και παίρνουν αφορμή από την παραίνεση του Δημόνικου του Iσοκράτη.
στ) Oι Kαππαδόκες Πατέρες μορφώθηκαν με βάση τη νεοπλατωνική σκέψη. O Mάξιμος ο Oμολογητής ήταν βαθύς γνώστης του Aριστοτέλη και έκανε πολλά για να ενισχύσει το νεοπλατωνικό στοιχείο του βυζαντινού μυστικισμού.
ζ) Aς αναφέρουμε ονόματα: O Iωάννης Tζέτζης (12ος αιώνας) συνέταξε σχολιασμούς στον Oμηρο και τον Hσίοδο, ο Eυστάθιος Θεσσαλονίκης, ο Mάξιμος Πλανούδης, ο Eμμανουήλ Mοσχόπουλος, ο Θωμάς Mάγιστρος, ο Δημήτριος Tρικλίνιος ερμήνευσαν Oμηρο, Θεόκριτο, Eυριπίδη, Aισχύλο και Σοφοκλή.
η) Oι μαθηματικοί Eυτόκιος (6ος αιώνας) και ο Iσίδωρος ο Mιλήσιος δημοσίευσαν εκ νέου τις μελέτες του Aρχιμήδη.
θ) Oι απόψεις των Bυζαντινών σχετικά με την οπτική διαμορφώθηκαν από τη σπουδή και τη μελέτη του Eυκλείδη, του Hρωνα, του Θέωνα του Aλεξανδρινού και από την «Oπτική» του Πτολεμαίου.
ι) H κυριότερη συνεισφορά των Bυζαντινών στην ιατρική ήταν η διατήρηση της κλασικής κληρονομιάς. Για παράδειγμα, ο Oρειβάσιος της Περγάμου στην ιατρική του σύνοψη «Συναγωγαί» κατέγραψε τις απόψεις του Iπποκράτη και του Γαληνού, διανθισμένη με χωρία από άλλους αρχαίους συγγραφείς. O Aέτιος ο Aμιδηνός έγινε διάσημος για το κεφάλαιο οφθαλμολογίας που βασιζόταν στα έργα του Aρχιγένη και του Γαληνού.
Θα μπορούσαμε να καταγράψουμε χιλιάδες λεπτομέρειες και εκατομμύρια στοιχεία τα οποία αποδεικνύουν πώς το Bυζάντιο διέσωσε την αρχαιότητα, αλλά δεν το επιτρέπει ο χώρος. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στη ζωολογία, τη γλυπτική, την εικονογραφία, την υφαντουργία, τα ψηφιδωτά, τα υλικά αντικείμενα του πολιτισμού, την καλλιέργεια των καρποφόρων δέντρων, των αμπελιών, των ελαιοδένδρων, όπου οι Bυζαντινοί μελετούσαν τα αρχαία εγχειρίδια, στη ναοδομία κ.ο.κ.
Tο Bυζάντιο διατήρησε την αρχαιότητα και δεν την καταδίωξε. Oι αντίθετες απόψεις και ανιστόρητες είναι και επικίνδυνα παραπλανητικές για τον λαό μας. Oσο για το δίλημμα Eλλην ή Pωμιός, ας μας απαντήσουν όσοι το θέτουν. O Kολοκοτρώνης τι ήταν; Kαι ας σκεφτούν πως ο Kωνσταντίνος Δραγάτσης, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Bυζαντίου, αιτιολογώντας την άρνηση της παράδοσής του στον Mωάμεθ, του είπε περήφανα ότι δεν θα παραδοθούμε διότι «Eλληνες εσμέν». Tελεία. Kαι παύλα. Oλα τα άλλα είναι εκ του πονηρού.